Đôi điều về bẩm sinh và nuôi dưỡng trong giáo dục trẻ con
Giáo dục con cái là thiên chức, trách nhiệm, đồng thời chứa đựng cả niềm vui và hy vọng của các bậc làm cha làm mẹ, đây là một quá trình dai sức dài lâu từ khi trẻ sơ sinh cho tới lúc trưởng thành. bố mẹ là người thầy trước tiên của trẻ, còn con nít là tấm gương phản chiếu của cha mẹ. Con cái trưởng thành, thành đạt là niềm vui của những người làm cha làm mẹ.
Rất nhiều quan niệm, rằng trẻ trưởng thành tốt là vì có tây vị, có khiếu, chứ không phải do cha mẹ không biết dạy dỗ.Ngay trong trong tâm lý học hiện vẫn đang tranh biện khá quyết liệt giữa bẩm sinh và nuôi dưỡng.
Bẩm sinh (Nature) bao gồm quờ các nguyên tố về gien và di truyền, cho biết ta là ai, từ các đặc điểm thân, ngoại hình cho đến đặc điểm tính cách. Còn nuôi dưỡng (Nurture) là sự tổng hợp tất cả các yếu tố về môi trường sống, bao gồm các trải nghiệm thời thơ ấu, được nuôi nấng thế nào, mối quan hệ tầng lớp, và văn hóa xung quanh ra sao.
Một số triết nhân như Plato và Descartes cho rằng mỗi người mang theo một số đặc tính bẩm sinh, xuất hiện một cách tự nhiên chứ không phụ thuộc vào môi trường sống. Giới thiên nhiên học cũng đồng ý kiến này và cho rằng đây là kết quả của di truyền. Những người ủng hộ ý kiến trên tin rằng, vớ các đặc tính và hành vi của con người là do tiến hóa mà nên.
Các đặc tính của bác mẹ được di truyền đến đời con, tác động và khiến mỗi người trở thành một cá thể đặc biệt, độc nhất.
Người Do Thái quan niệm, tuổi thơ quyết định tương lai và nếu được giáo dục tốt có thể trở nên người kiệt xuất
trái lại, có người như nhà tư tưởng nổi danh người Anh John Locke lại coi tâm khảm con người là tabula rasa (tấm bảng trắng hay tờ giấy trắng), hoàn toàn chưa có nội dung. Theo đó, tuốt luốt những gì thuộc về con người và kiến thức mà chúng ta sử dụng đều do trải nghiệm mà có. quan điểm này hợp với quan điểm của những người theo chủ nghĩa kinh nghiệm, rằng tuốt luốt hay phần nhiều các đặc tính này đều do học tập hay giáo dục mà có.
Thuyết hành vi là một Ví dụ tiêu biểu có cội rễ từ thuyết kinh nghiệm. Người theo thuyết hành vi tin rằng ắt các hành động và hành vi đều là kết quả của điều kiện hóa. Nhà khoa học John B. Watson người Mỹ cho rằng, con người có thể học tập để làm một thứ, trở nên một ai đó mà không phụ thuộc vào gien hay di truyền. Ngay cả những góc cạnh như tuổi thọ và chiều cao phần đông là do di truyền, nhưng chúng vẫn chịu ảnh hưởng từ môi trường và lối sống.
Ví dụ, một đứa trẻ được sinh ra từ một gia đình toàn người cao sẽ có khả năng thừa hưởng gien cao này. Tuy nhiên, nếu lớn lên trong một môi trường thiếu thốn, không đủ dinh dưỡng thích hợp, đứa trẻ trên sẽ chẳng bao giờ đạt được chiều cao như khi được nuôi dưỡng trong một môi trường sung túc.
Những người Do Thái cầu mong rằng một đứa trẻ thường nhật nếu được giáo dục tốt, cũng có thể trở nên người kiệt xuất.Điều này lên đường từ danh ngôn bất hủ, đại ý, tuổi thơ quyết định tương lai. Chính điều này mà người Do Thái cho rằng việc giáo dục rất quan yếu, không cần phải tranh luận bởi một đứa trẻ bình thường nếu được giáo dục đúng cách sẽ trở thành một công dân tài tình, hữu ích cho xã hội.
Nhà khoa học vĩ đại người Do Thái Einstein là một Ví dụ, khi còn nhỏ ông không phải là một đứa trẻ sáng ý, hay có tố chất bẩm tính của một hào kiệt. Đến 4 tuổi ông mới biết nói, hồi học tiểu học vì kết quả học tập không tốt không theo kịp các bạn cùng chè nên thân phụ từng đề nghị Einstein nghỉ học. Nhưng nhờ những bài học về âm nhạc và toán học do mẹ và chú của ông chỉ dẫn, đặc biệt là năng lực tư duy hình tượng đã giúp Einstein trở nên nhà khoa học vĩ đại.
5 nghệ thuật giáo dục con cái đã được vận dụng thành công
1. Kỷ luật hăng hái
Thay vì tập trung vào hình phạt, bố mẹ nên vận dụng kỷ luật mà theo giới tâm lý đó là kỷ luật hăng hái hay nghiêm khắc (Positive discipline) dựa trên lời khen ngợi và khuyến khích. Nên dạy trẻ kỹ năng giải quyết vấn đề và vào cuộc cùng trẻ nít phát triển các giải pháp hiệp với độ tuổi của chúng. Kỷ luật hăng hái rất đa dạng, dùng các cuộc họp gia đình và trao quyền giải quyết các vấn đề để khơi dậy hành vi và khả năng của trẻ.
tỉ dụ, một đứa trẻ 6 tuổi không chịu làm bài tập về nhà, phụ huynh dùng kỷ luật này, ngồi xuống cùng trẻ và nói: “Cha hoặc mẹ được biết cô giáo muốn con hoàn tất bài toán này ngay trong tối nay mặc dầu con chưa muốn làm. Chúng ta sẽ làm gì để hoàn thành bài tập này nhỉ, làm nhanh con sẽ được cô giáo khen ngợi”.
Với lời động viên thực tình, hợp lý sẽ khêu gợi và khuyến khích trẻ ngồi vào bàn học và bài tập về nhà sẽ được hoàn thành. Khi được khen trẻ hưng phấn và tạo ra lề thói tích cực.
2. Kỷ luật nhẹ nhàng
Kỷ luật nhẹ nhõm (Gentle Discipline) theo phương châm “nhẹ lời chỉ bảo nặng lời khuyên răn”, hiểu con để có phương pháp ăn nhập, ngăn chặn, và lôi trẻ ra khỏi hành vi xấu.
Trẻ dễ vấp phải tật xấu, nhưng kỷ luật nhẹ nhàng không phải là mắc cỡ. Thay vào đó, bác mẹ nên dùng nghệ thuật hài hước, khiến trẻ mất tụ tập vào thói xấu mà chúng đang theo đuổi. trọng điểm của kỷ luật nhẹ nhõm là quản lý xúc cảm trong khi giải quyết hành vi sai lầm của trẻ.
thí dụ, một đứa trẻ 6 tuổi không chịu làm bài tập ở nhà, phụ huynh sử dụng kỷ luật nhẹ nhõm hí hước khi giao thiệp, chả hạn: “ Con có thể viết một bài văn ngắn cho cô giáo và giảng giải lý do tại sao con không muốn làm bài toán ở nhà vào buổi tối?”. Một khi nút thắt đã được giải tỏa, các bậc phụ huynh có thể ngồi xuống và mang bài toán ra cùng trẻ để bàn thảo và giúp trẻ hoàn thành ngay trong đêm trước khi bước vào buổi học mới.
3. Kỷ luật dựa trên ranh giới
Kỷ luật dựa trên ranh giới (Boundary-based discipline) hội tụ vào thiết lập các giới hạn và làm cho các luật lệ trở nên mạch lạc hơn. Sau đó, trẻ nít sẽ đưa ra các chọn lọc và có kết quả rõ ràng chứng minh cho hành vi sai lầm của mình, kết quả mang tính logic hoặc tự nhiên mà chính bản thân trẻ cũng nhận ra.
Ví dụ, một đứa trẻ 6 tuổi không chịu làm bài tập về nhà. Trường hợp này, phụ huynh dùng kỷ luật dựa trên ranh giới nói trên để đặt ra giới hạn và làm cho hiệu quả trở thành rõ ràng hơn, bằng cách nói: “Con có thể dùng bất kỳ thiết bị điện tử nào vào tối nay cho đến khi bài tập ở nhà của con hoàn tất xong”.
Kỷ luật nhẹ nhõm
4. uốn hành vi
Uốn nắn hay chỉnh sửa hành vi (Behavior Modification) tập kết vào các kết quả hăng hái lẫn thụ động. Hành vi tốt được củng cố bằng lời khen hoặc phần thưởng, Ngược lại hành vi chưa tốt sẽ không bị làm ngơ, theo kiểu bỏ qua đặc quyền của trẻ.
Ví dụ, một đứa trẻ 6 tuổi không chịu làm bài tập ở nhà, phụ huynh có thể dùng nghệ thuật chỉnh sửa hành vi nói trên để nhắc trẻ phần thưởng bất kỳ đã được hứa, bằng cách nói: “ Con nên nhớ, khi hoàn thành bài tập ở nhà, con có thể sử dụng máy tính trong 30 phút”.
Lời khen sẽ khiến trẻ hứng và tuân, nhưng cũng cần phải cương quyết khi trẻ phản đối hoặc không làm theo lời khuyên của bố mẹ.
5. Luyện cảm xúc cho trẻ
Luyện cảm xúc (Emotion coaching) là nghệ thuật thứ 5, giao hội huyến luyện về xúc cảm.Khi trẻ hiểu được cảm xúc của chúng, chúng có thể biểu lộ bằng lời nói thay vì hành động. con trẻ được dạy để có cảm xúc ổn, còn cha mẹ đưa ra nghệ thuật hạp để giúp trẻ giải quyết xúc cảm của chung.
tỉ dụ, một đứa trẻ 6 tuổi không chịu làm bài tập ở, phụ huynh có thể sử dụng thủ thuật luyện cảm xúc, gắng giúp trẻ xác định xúc cảm, bằng cách nói: “ Cha (mẹ) biết điều đó làm con buồn vì con không còn thời kì rỗi để chơi đêm nay. Toán học thỉnh thoảng rất khó, nó có thể khiến con thoái chí khi con không biết cách giải hoặc khi phải mất một thời gian dài. Con hãy dành vài phút để vẽ một bức tranh về cảm xúc của mình khi con làm bài tập toán ở nhà”.
DS. TRANG NHUNG
( Theo VWF/VWM- 7/2019 )